Είναι πράγματι το φεγγάρι κρύο και γεωλογικά νεκρό ή μήπως στα σωθικά του καίει ακόμη μια φλογίτσα; Πιθανότατα συμβαίνει το δεύτερο, καθώς λάβα κυλούσε σε μικρές ποσότητες στην επιφάνεια της Σελήνης έως πολύ πρόσφατα, πριν από περίπου 18 έως 50 εκατ. χρόνια, σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις Αμερικανών και Γερμανών επιστημόνων.
Η αναπάντεχη εκτίμηση ότι η Σελήνη είναι πιο «ζεστή» στο εσωτερικό της από ό,τι θεωρείτο, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ηφαιστειακή ιστορία του δορυφόρου και ανατρέπει πλήρως, την έως τώρα κυρίαρχη αντίληψη, ότι το φεγγάρι είναι γεωλογικά «νεκρό» εδώ και τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Η αυξημένη θερμότητα στο εσωτερικό της Σελήνης μπορεί να οφείλεται είτε στη φυσική ραδιενέργειά της, είτε στην βαρυτική έλξη της Γης πάνω στον δορυφόρο της. Οι επιστήμονες δεν αποκλείουν μάλιστα κάποια μελλοντική ηφαιστειακή έκρηξη, αν και όχι τις επόμενες δεκαετίες.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Σάρα Μπρέιντεν της Σχολής Εξερεύνησης της Γης και του Διαστήματος του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», σύμφωνα με το «Science» και το «New Scientist», εντόπισαν 70 μικρά γεωλογικά χαρακτηριστικά ηφαιστειακής προέλευσης (ομαλά, χαμηλά και στρογγυλά εξογκώματα κοντά σε κομμάτια ανώμαλου εδάφους) στις σκοτεινές πεδιάδες -ή «θάλασσες» όπως λέγονται- του δορυφόρου μας.
Οι «ανωμαλίες» αυτές έχουν διάμετρο 100 έως 5.000 μέτρων και φαίνονται πολύ πιο πρόσφατες σε σχέση με το υπόλοιπο έδαφος γύρω τους. Σύμφωνα με τους γεωλόγους, προέρχονται από εκροές βασαλτικής λάβας, που εκτινάχθηκαν από το υπέδαφος στη σεληνιακή επιφάνεια, προφανώς λόγω ηφαιστειακής δραστηριότητας.
Οι επιστήμονες μέχρι σήμερα πίστευαν ότι η Σελήνη -η οποία δημιουργήθηκε πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια- είχε έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα πριν από τρία δισεκατομμύρια χρόνια, πράγμα που διαμόρφωσε εκείνα τα γεωλογικά χαρακτηριστικά (σκούρες κηλίδες λάβας πάνω στις φωτεινότερες πεδιάδες), έτσι ώστε από τη Γη να φαίνεται σαν ένα πρόσωπο ανθρώπου.
Αυτή η ηφαιστειακή δραστηριότητα εκτιμάτο ότι συνεχίστηκε έως πριν από ένα δισεκατομμύριο χρόνια και μετά σταμάτησε τελείως. «Η ανακάλυψη άγνωστων έως τώρα γεωλογικών χαρακτηριστικών στη σεληνιακή επιφάνεια είναι υπερβολικά συναρπαστική» δήλωσε η Σάρα Μπρέιντεν. Τα εν λόγω χαρακτηριστικά είναι πολύ μικρά για να είναι ορατά από τη Γη. Ενα από αυτά, η «Ινα», είχε γίνει γνωστό από την αποστολή «Απόλλων 15» στη δεκαετία του ’70.
Οι πιο πρόσφατες εικόνες υψηλής ανάλυσης, τις οποίες τράβηξε ο σύγχρονος δορυφόρος Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) της NASA, που βρίσκεται από το 2009 σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, τόσο τη φωτεινή όσο και τη σκοτεινή πλευρά της, επέτρεψαν στους επιστήμονες να παρατηρήσουν πλέον καλύτερα αυτά τα γεωλογικά χαρακτηριστικά και να εκτιμήσουν τη σημασία τους. Το νέο συμπέρασμα που φαίνεται να κερδίζει έδαφος, είναι ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν σταμάτησε ξαφνικά στο φεγγάρι πριν από ένα δισεκατομμύριο χρόνια, αλλά έσβησε σταδιακά, συνεχιζόμενη, έστω και πολύ εξασθενημένη, έως πριν από 50 εκατ. χρόνια ή και πιο πρόσφατα.
Στην «Ινα» είναι πιθανό ότι η εκροή λάβας σταμάτησε μόλις πριν από 33 εκατ. χρόνια, ενώ σε μια άλλη ανάλογη περιοχή με την ονομασία «Σωσιγένης» (αστρονόμος και μαθηματικός της ελληνιστικής εποχής) πιθανότατα κυλούσε νέα λάβα έως πριν από 18 εκατ. χρόνια περίπου. Ομως, όπως επεσήμανε ο ερευνητής Μαρκ Ρόμπινσον, η ανακάλυψη είναι δύσκολο να «συμφιλιωθεί» με αυτό που πιστεύουν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες για τη θερμοκρασία στο εσωτερικό της Σελήνης.
Ο μανδύας της (το στρώμα μεταξύ φλοιού και πυρήνα) πρέπει να παρέμεινε πολύ καυτός για μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να παρέχει το αναγκαίο λιωμένο μάγμα για τις μικρές πρόσφατες εκρήξεις λάβας. Αντίθετα, η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι το εσωτερικό του φεγγαριού έχει κρυώσει εδώ και πολύ καιρό. Μελλοντικές αποστολές, που θα μελετήσουν επί τόπου τα συγκεκριμένα ηφαιστειακά χαρακτηριστικά, θα φωτίσουν περισσότερο το ζήτημα.