Καλώς εχόντων των πραγμάτων, τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, ο Δημήτρης Ζιακόπουλος και η Χρυσούλα Πέτρου θα απολαμβάνουν λίγες στιγμές ηρεμίας με τις οικογένειές τους. Ωστόσο, η Καθημερινή φέρνει στην επιφάνεια την πρόγνωση του καιρού στην Ελλάδα, με αφορμή τα όσα προηγήθηκαν στο διαδύκτιο με τον καιρό του Πάσχα.
Η θύελλα των μετεωρολογικών προγνώσεων για τον καιρό του Πάσχα επιτέλους κόπασε – ό,τι έγινε, έγινε. Η ένταση της περιόδου θυμίζει λίγο αυτή των δημοσκόπων πριν από τις εκλογές. Τεράστια η πίεση από το κοινό για ακρίβεια, αμφισβήτηση σε περίπτωση αλλαγής του σκηνικού αλλά και εκτεταμένη καχυποψία («διαβάστε τι μας κρύβουν για τη θεομηνία που έρχεται το Πάσχα», έγραφε πριν από λίγες ημέρες μια ιστοσελίδα).
«Οταν ήμουν στην ΕΡΤ, θυμάμαι, έρχονταν οι δημοσιογράφοι και με ρωτούσαν δύο εβδομάδες πριν, τι καιρό θα κάνει το Πάσχα. Πέρα από το γεγονός ότι όποιον συναντούσες στον δρόμο σε ρώταγε τι καιρό θα κάνει», θυμάται ο κ. Ζιακόπουλος, επί πολλά χρόνια διευθυντής προγνώσεων της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, συνταξιούχος σήμερα, αλλά δάσκαλος πάντα για όλους όσοι ασχολούνται με τον καιρό και τα τερτίπια του στην Ελλάδα. «Ησουν υποχρεωμένος μέσα σε τρία δευτερόλεπτα, όρθιος στον διάδρομο, να του περιγράψεις τον καιρό όλης της Μεγάλης Εβδομάδας, που ήθελε να φύγει στο χωριό, να του πεις για το Μεγάλο Σάββατο, για ανήμερα, κατά το ψήσιμο του οβελία, μετά το ψήσιμο του οβελία, κατά την επιστροφή».
«Και να ξέρεις και το χωριό του πού ακριβώς είναι!» προσθέτει γελώντας η κ. Πέτρου, προϊσταμένη του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου της ΕΜΥ. «Τους έλεγα λοιπόν –συνεχίζει ο κ. Ζιακόπουλος– πηγαίνετε να ρωτήσετε τον Αντρέα τον Λαζάνη –καλή του ώρα– αυτός ξέρει». Ο αείμνηστος μετεωρολόγος φυσικά τους εξηγούσε ότι πρόγνωση δύο εβδομάδων δεν υφίσταται. «Δεν καταλαβαίνει ο κόσμος ότι είναι περιορισμένες οι δυνατότητες της μετεωρολογίας, ιδιαίτερα δε σε μια ασταθή εποχή όπως είναι η άνοιξη.
Δεν ξέρει ότι όταν λέμε προγνωστικά μοντέλα καιρού είναι μια προσέγγιση σε μια χαοτική κατάσταση, το πώς θα εξελιχθεί έπειτα από 4, 5, 6, 7 μέρες. Ακόμα και να το πετύχεις για τη 10η μέρα, θα είναι τυχαίο. Είναι σαν να παίζεις βελάκια και να κάθεσαι σε 10 μέτρα απόσταση. Μπορεί κάποια στιγμή να πέσει ένα στο κέντρο, αλλά αν θες οι επιτυχίες να είναι συγκεκριμένες και σταθερές, πρέπει να πας κοντά. Οσο πιο κοντά πας, τόσο περισσότερες φορές θα πέσεις στο κέντρο».
Καθόμαστε και απολαμβάνουμε τον απογευματινό ήλιο σε ένα εστιατόριο στην Πλάκα. Οταν κλείναμε το ραντεβού, τους ρώτησα πού θα ήθελαν να συναντηθούμε για να περπατήσουμε μαζί ώς το μαγαζί. «Ε, μπροστά στους Αέρηδες, το συζητάς;» μου είπε ο κ. Ζιακόπουλος. Στον πύργο του αστρονόμου Ανδρόνικου, μέσα στη Ρωμαϊκή Αγορά, φέρονται ανάγλυφοι στις μετόπες οι οκτώ κύριοι άνεμοι. Η απαρχή της μετεωρολογίας χάνεται πίσω στους αιώνες, αλλά η αριθμητική πρόγνωση του καιρού είναι μια νεαρά επιστήμη, μου επισημαίνουν, δεν έχει ούτε 50 χρόνια ζωής.
«Η πρόγνωση του καιρού είναι στην ουσία η επίλυση αναρίθμητων μη γραμμικών εξισώσεων με τις οποίες προσομοιώνουμε την ατμόσφαιρα πολλές φορές κάθε μέρα. Για να τις λύσουμε, χρησιμοποιούμε τον τρέχοντα καιρό ως τις αρχικές συνθήκες. Για να μάθουμε δηλαδή τι καιρό θα κάνει αύριο, πρέπει να έχεις όργανα να ξέρεις τι καιρό κάνει τώρα», εξηγεί η κ. Πέτρου. «Για να είσαι ακριβής πρέπει να λύσεις τις εξισώσεις σε κάθε μόριο της ατμόσφαιρας.
Δεν γίνεται αυτό όμως, άρα προσομοιώνουμε, τις λύνουμε σε επιλεγμένα σημεία. Οταν μπήκα εγώ στη μετεωρολογία, η απόσταση μεταξύ τους ήταν 300 χλμ., ένα σημείο εδώ, ένα στην Ιταλία, ένα στην Τουρκία κ.ο.κ. Σήμερα έχει πάει στα 10 χλμ. Αλλά ακόμα και μέσα σε τρία χιλιόμετρα μπορεί να υπάρχουν αλλαγές».
Η ακρίβεια
Η πρόοδος, πάντως, είναι τεράστια. «Η ακρίβεια μιας πρόγνωσης τριών ημερών της δεκαετίας του 1980 ισούται με την ακρίβεια μιας σημερινής πρόγνωσης της 6ης και 7ης ημέρας», λέει ο κ. Ζιακόπουλος και συνεχίζει: «Είναι μεγάλο άλμα, όμως, ποτέ δεν θα πετύχουμε το 100%. Ποτέ δεν θα κατακτηθεί ο καιρός. Ιδίως στις τοπικές βροχές όπως αυτή την εποχή που μπορεί εδώ να βρέχει και στην Ομόνοια να μη βρέχει. Είναι αδύνατο με τα σημερινά δεδομένα να έχεις επιτυχία σε τέτοια τοπική πρόγνωση. Διότι δεν μπορείς να βάλεις στις αρχικές συνθήκες τις διαφορές μεταξύ Πλάκας και Oμόνοιας».
Δεκάδες, όμως, σάιτ στο Ιντερνετ παρουσιάζουν σήμερα προγνώσεις τόσο σε τοπικό επίπεδο και για περίοδο έως και άνω των δέκα ημερών. «Πριν από λίγες ημέρες δεν διαβάζαμε ότι το Πάσχα θα ’χει χιόνια; Σου λένε, θα το πούμε και αν δεν βγει και τι έγινε; Βέβαια η ευθύνη διαχέεται και στους επαγγελματίες, γιατί δεν ξεχωρίζει ο κόσμος ποιος το είπε, ακούει οι “μετεωρολόγοι”. Υπάρχει ένα κυνήγι των κλικ. Βλέπουν ένα σενάριο του μοντέλου που έχει 20% πιθανότητες και το ρισκάρουν.
Υπάρχει μία τάση σε όλους όσοι ασχολούνται με τη μετεωρολογία ποιος θα έχει την αποκλειστικότητα, χωρίς να νοιάζονται αν πουν και ξεπούν μετά. Δεν μπορείς όμως να τρομοκρατείς τον κόσμο». Μπροστά σε κάτι τρομολαγνικές ιστοσελίδες, το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί με τη μετεωρολόγο Πετρούλα ήταν τίποτα. Οπως τονίζουν, η αξιοπιστία της πρόγνωσης της 7ης μέρας είναι 70%. Από εκεί και μετά πέφτουμε στο 50%, το πολύ, το οποίο είναι κορώνα-γράμματα.
Οση πιθανότητα έχει να βρέξει έχει και να μη βρέξει. «Η πρόκληση για τον μετεωρολόγο σήμερα –συμπληρώνει η κ. Πέτρου– είναι να γράψεις μια πρόγνωση για την έβδομη μέρα με τέτοιο τρόπο που να μη χρειαστεί να αναιρεθεί αργότερα. Καλύτερα λιγότερη πληροφορία και μέρα με τη μέρα να χτίζουμε κάτι πιο ακριβές. Εχει συμβεί όμως να μας πάρουν ακόμα και αρμόδιοι φορείς της Πολιτείας και να ζητούν πρόγνωση 15 ημερών με το επιχείρημα “το διαβάσαμε στο Ιντερνετ”». Τουλάχιστον πιάσαμε το «μαξιλαράκι» του Πάσχα. «Μην ανησυχείς, το πολύ σε ένα μήνα θα ξεκινήσει ο πανικός για το καλοκαίρι...».
Εθνικό δίκτυο Σταθμών της ΕΜΥ, πανεπιστημίων αλλά και ιδιωτών
Τα τραπεζάκια γύρω μας είναι γεμάτα. Ελληνες και τουρίστες «τραβάνε» φως και ζέστη. Πέφτοντας ο ήλιος, λίγη ώρα αργότερα, θα φορεθούν ελαφριές ζακέτες. «Μπορεί να είμαστε μια χώρα με ήπιους καιρούς, αλλά αυτή η καιρική ομοιομορφία κοιμίζει τον Ελληνα» θα πει ο Δημήτρης Ζιακόπουλος παρατηρώντας την εικόνα. «Δεν είναι σε εγρήγορση για τυχόν έκτακτο φαινόμενο». Θυμάται ένα περιστατικό:
«Το 1983 ήμουν νεοσσός στη μετεωρολογία. Στις 21 Ιουλίου πλακώνει ένα μπουρίνι και πνίγονται εννέα άτομα στον Θερμαϊκό. Από τότε με απασχολεί το θέμα της προειδοποίησης. Πρέπει, αφενός η ΕΜΥ να κάνει προγνώσεις πιο ακριβείς και αφετέρου, η πληροφορία να διασπείρεται αποτελεσματικά στον απλό χρήστη. Ο άλλος δεν είναι υποχρεωμένος να μπαίνει στο σάιτ σου ή να ακούει το δελτίο σου. Το στοίχημα όμως είναι να μπορεί να μαθαίνει ότι αν βγει με τη βάρκα του κινδυνεύει».
Εχει σημειωθεί πρόοδος φυσικά και σε αυτό το θέμα. «Παλιότερα έβγαζες ένα έκτακτο δελτίο για ένα ξαφνικό μπουρίνι Σάββατο απόγευμα και ήξερες ότι αν το στείλεις στη νομαρχία θα το έβλεπαν Δευτέρα πρωί», θυμάται η Χρυσούλα Πέτρου. «Οπότε καθόσουν και έπαιρνες ένα-ένα τα λιμεναρχεία να μαζέψουν τις βάρκες. Ευτυχώς με τη συνεργασία της ΕΜΥ με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας φύγαμε από αυτό. Ωστόσο, το σύστημα επιδέχεται και βελτιώσεις.
Υπάρχουν τρόποι, για παράδειγμα, να βελτιώσουμε την ειδοποίηση ώστε να μην ισχύσει ο ίδιος συναγερμός για όλα τα σημεία ενός γεωγραφικού διαμερίσματος. Να στέλνουμε ανά τρεις ώρες στους περιφερειάρχες χάρτες με χρωματικούς κώδικες που θα τους δείχνουν τον βαθμό επικινδυνότητας ανά περιοχή, ώστε να στέλνουν τις δυνάμεις επιλεκτικά. Αλλά αυτό θέλει χρήματα». Η κρίση δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη ούτε την ΕΜΥ. «Η υπηρεσία έχει υποστεί συρρίκνωση από πλευράς κόσμου, αλλά και από πλευράς υποδομής. Ομως, παρά τη στενότητα, μπορούμε και κρατάμε ακόμα το επίπεδο χάρη εν πολλοίς στον πατριωτισμό των μετεωρολόγων».
Η ενίσχυση της υπηρεσίας είναι κρίσιμη για έναν επιπλέον λόγο, την κλιματική αλλαγή. Για τους δύο έμπειρους μετεωρολόγους, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο πλανήτης υπερθερμαίνεται. «Δεν είναι αν εσύ πιστεύεις ή όχι στην κλιματική αλλαγή. Είναι ότι οι κορυφαίοι μετεωρολόγοι του πλανήτη και οι μεγαλύτεροι επιστημονικοί φορείς έχουν καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, λέγοντας μάλιστα ότι οι οκτώ μήνες που περάσαμε αποτελούσαν ρεκόρ για τον πλανήτη» λέει η κ. Πέτρου.
«Οτι δεν το ζήσαμε στη χώρα μας δεν σημαίνει κάτι». Εξηγεί ο κ. Ζιακόπουλος: «Στα μέσα πλάτη, ο “θόρυβος” από τη φυσική μεταβλητότητα του καιρού είναι τόσο τρομακτικός που δεν σε αφήνει ν’ ακούσεις το σήμα της κλιματικής αλλαγής. Στους πόλους, όμως, η αλλαγή φαίνεται. Είναι όπως στο ψυγείο, αν στην κατάψυξη πέσει ένας βαθμός, μπορείς να το δεις πιο εύκολα από ό,τι στη συντήρηση.
Πρέπει να καταλάβουμε πως ό,τι συμβαίνει τώρα, συμβαίνει μέσα στην κλιματική αλλαγή. Ολα λαμβάνουν χώρα σε μια ατμόσφαιρα κατά 0,9 ή ένα βαθμό πιο θερμή από το 1850. Αυτό σημαίνει ότι κρατάει περισσότερους υδρατμούς, που είναι το καύσιμο της μηχανής του καιρού, άρα έχει περισσότερη δυναμική και κατά συνέπεια φέρνει περισσότερα ακραία φαινόμενα».
Στην Ελλάδα
Ακόμα και στη χώρα μας έχουμε τις πρώτες ενδείξεις. «Βλέπουμε ότι τα χιόνια και οι ψυχρές μέρες αρχίζουν να ελαττώνονται και αντίστοιχα να αυξάνονται οι πιο θερμές περίοδοι» λέει η κ. Πέτρου. «Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα έχουμε παράταση ενός καύσωνα, αλλά, για παράδειγμα, παρατηρούμε ότι τα μελτέμια, που είναι ένα φυσικό κλιματιστικό για τη χώρα μας, έχουν μικρότερη ένταση και διάρκεια. Ο υπερσιβηρικός αντικυκλώνας που τα δημιουργεί εξαφανίζεται σιγά σιγά από την περιοχή».
«Σε αυτό το ζοφερό κατά τη γνώμη μου μέλλον από πλευράς έντασης και διάρκειας των ακραίων καιρικών φαινομένων, πρέπει να υπάρχει μια ισχυρή μετεωρολογική υπηρεσία» σημειώνει ο κ. Ζιακόπουλος. «Και εκεί χρειαζόμαστε τη βοήθεια και των πανεπιστημίων και των ινστιτούτων. Αυτοί με την έρευνα, εμείς με την επιχειρησιακή διαδικασία να μπορέσουμε να προστατεύσουμε τον πληθυσμό». Οπως λέει, έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για τη δημιουργία ενός εθνικού δικτύου στο οποίο θα ενταχθούν εκτός από τους σταθμούς της ΕΜΥ και των ιδρυμάτων και εκείνοι των ιδιωτών.
«Λόγω κόστους έχουν κλείσει πολλοί σταθμοί, όπως ο σταθμός της πόλης της Νάουσας ή ο σταθμός της Φιλαδέλφειας, το οποίο είναι έγκλημα γιατί χαλάς μια χρονοσειρά 60 χρόνων. Την τελευταία δεκαετία από την άλλη, πολλοί ιδιώτες έχουν εγκαταστήσει μετεωρολογικούς σταθμούς, άνθρωποι με μεράκι και αγάπη για τον καιρό. Ομως δεν πληρούν όλοι τις προδιαγραφές που θέτει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός. Οταν έχεις ένα σταθμό σε μια ταράτσα, τι μέτρηση θα κάνεις; Του τσιμέντου που ακτινοβολεί; Τηρώντας κάποιες προϋποθέσεις όμως θα μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε τις παρατηρήσεις τους παραγωγικά. Θα είναι για το καλό της χώρας και όλων».
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε στο καφέ Μελίνα της οδού Λυσίου στην Πλάκα. Ο στόχος ήταν να παραγγείλουμε μεζεδάκι για τη μέση, αλλά ξεκινήσαμε με καφέ-εσπρεσάκι ντεκαφεϊνέ για τη Χρυσούλα Πέτρου, καπουτσίνο για τον κ. Ζιακόπουλο και φρέντο εσπρέσο για μένα – και τελικά δεν προχωρήσαμε στο παρασύνθημα. Τζέντλεμαν παλαιάς κοπής, ο κ. Ζιακόπουλος ανέλαβε τον λογαριασμό.
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ